(Euler 10) Asal Sayılar Toplamı

10'dan küçük asal sayıların toplamı \(2 + 3 + 5 + 7 = 17\) dir.

İki milyondan küçük asal sayıların toplamını bulunuz.

Bir başka asal sayı problemi. 7. Euler Problemi çözümünde yazdığımız basit_sieve2 fonksiyonu ile bu problemi kolayca çözebiliriz.

print(sum(basit_sieve2(2000000))

Bu problemin çözümünü bu kadar kısa tutmamak için, klasik kalbur yöntemine yapılabilecek geliştirmeleri biraz araştırdım. Sonuç olarak, aşağıdaki fonksiyonu yazdım. (Stackoverflowda daha hızlı çalışan fonksiyonlar var ancak, daha anlaşılır olması açısından, kendi yazdığım versiyonu kullanacağım.)

def basit_sieve3(limit):
    candidates = range(5, limit+1, 6)
    candidates.extend(range(7, limit+1, 6))
    candidates.sort()
    for i in xrange(int(limit ** 0.5) / 3 + 1):
        c = candidates[i]
        if c:
            candidates[(c*c/3)-1::2*c] = [0] * ((limit - c*c)/(6*c)+1)
            candidates[(c * (c+4-2*(c%3==2)) / 3)-1::2*c] = [0] * ((limit - c*(c+4-2*(c%3==2)) )/(6*c)+1)
    return [2,3] + [x for x in candidates if x]

İlk görüşte bir hayli karışık geliyor, ancak, parça parça incelediğimizde her şey anlaşılır olacak. Öncelikle, burada yapılan optimizasyonun ana fikrini anlamak için, basit_sieve ve basit_sieve2 fonksiyonlarını karşılaştıralım.

from math import sqrt
def basit_sieve(limit):
    sieve_limit = sqrt(limit)
    primes = []
    candidates = range(2, limit+1)
    while len(candidates) > 0:
        next_prime = candidates.pop(0)
        primes.append(next_prime)
        candidates = [x for x in candidates if x % next_prime != 0]
        if next_prime > sieve_limit:
            primes.extend(candidates)
            candidates = []
    return primes
def basit_sieve2(limit):
    candidates = range(3, limit+1, 2)
    n = len(candidates)
    limit_sq_root = int(sqrt(limit))
    for i in range(n):
        c = candidates[i]
        if c > limit_sq_root:
            break
        if c != 0:
            i = int(c**2 / 2)-1
            slice_size = int((n - i - 1) / c) + 1
            candidates[i::c] = [0] * slice_size
    return [2] + [x for x in candidates if x != 0]

Burada dikkat çekmek istediğim kısım, muhtemel asal sayı listelerinin nasıl oluşturulduğu. Önceki versiyonda, candidates = range(2, limit+1) iken, sonraki versiyonda candidates = range(3, limit+1, 2) olarak yazdık. İkinci versiyonda, 3'den başlayarak, sadece tek sayıları listeledik. Bunun nedeni, çift sayıların asal sayı olamayacağını biliyor olmamız. Peki, bu fikri daha ileriye götürebilir miyiz? Mesela, 2 ve 3'ün katları olmayan sayıları listeleyerek başlayabilir miyiz? Evet, yapabiliriz.

candidates = range(5, limit+1, 6)
candidates.extend(range(7, limit+1, 6))
candidates.sort()

Bu kodlar çalıştıdığında, örneğin limit = 50 ise, candidates = [5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 25, 29, 31, 35, 37, 41, 43, 47, 49] olacak. Peki, bunun avantajı ne? Üzerinde çalıştığımız listenin uzunluğu, limitimizin üçte birine düştü. Bu avantajla birlikte, başka bir komplikasyon karşımıza çıkıyor. Listede olması gereken sayıların üçte ikisi yerinde olmadığı için, indekslerin ona göre kayıdırılması lazım. Aşağıdaki kısımların yaptığı da tam olarak bu;

candidates[(c*c/3)-1::2*c] = [0] * ((limit - c*c)/(6*c)+1)
candidates[(c * (c+4-2*(c%3==2)) / 3)-1::2*c] = [0] * ((limit - c*(c+4-2*(c%3==2)) )/(6*c)+1)

Kodların karmaşasını ortadan kaldırmak için, küçük parçalar halinde inceleyeceğiz. Öncelikle, eskiden, asal sayı olmayan sayıları bir hamlede elekten geçirirken (candidates[i::c] = [0] * slice_size), şimdi, bunu iki kısım halinde yapıyoruz. Böylece, elememiz gereken sayıların indekslerini çok daha kolay bir şekilde hesaplayabileceğiz. Bu işlemi iki parçada yaptığımız için, dilimlemede kullandığımız adım, c yerine 2*c oldu. Önceki seferde olduğu gibi, asal sayıların katlarını elemeye, o döngüde bulduğumuz asal sayının karesi ile başlıyoruz. Ancak, sayıların üçte ikisi yerinde olmadığında, asal sayının karesinin listedeki yerini c*c/3 olarak hesapladık. Sıfır tabanlı indeksleme yaptığımız için, -1 eklememiz gerekti. ((limit - c*c)/(6*c)+1) kısmı ise, klasik ardışık sayılarda terim sayısı formülü (\(\text{terim sayisi} = \frac{\text{son terim} - \text{ilk terim}}{\text{artis miktari}} + 1\)) Artış miktarı 6*c çünkü, listede 2*c adımlar atıyoruz, ve sayıların 1/3ü yerinde yok.

Asıl bomba şimdi geliyor. İkinci kısımdaki başlangıç noktasını bulmak için, asal sayıyı, ya iki fazlasıyla, ya da dört fazlasıyla çarpacağız. Nedenine gelirsek, eğer bulduğumuz asal sayının iki fazlası, 3'ün tam katı ise, c * (c+2)listede bulunmayacaktır. Çünkü, 3'ün katların daha listeyi oluştururken elemiştik. Peki, 2 veya 4 olduğuna nasıl karar vereceğiz? Öncelikle, ardışık tek sayıların mod 3'deki değerlerine bir göz atalım.

$$ \begin{align} 5 \equiv 2 &(mod 3)\\ 7 \equiv 1 &(mod 3)\\ 9 \equiv 0 &(mod 3)\\ 11 \equiv 2 &(mod 3)\\ 13 \equiv 1 &(mod 3)\\ \end{align} $$

Yukarıdaki denklikleri incelersek, \(n \equiv 2 (mod 3)\) olduğunda 2 artırmamız, \(n \equiv 1 (mod 3)\) olduğunda ise 4 artırmamız gerektiği anlaşılıyor. \(n \equiv 0 (mod 3)\) olduduğu bir durum olamaz, çünkü, bu sayıları zaten baştan eledik. c+4-2*(c%3==2) ifadesi, cnin değerine göre, c+2 veya c+4 sayılarına eşit oluyor. Böylece, başlangıç noktasını hesaplayabiliyoruz. Programın geri kalanının, daha önce gördüklerimizden bir farkı yok. Şimdi de, zamanlamaya bir göz atalım.

>>> import timeit
>>> timeit.timeit("sum(basit_sieve2(2000000))", "from euler10 import basit_sieve2", number=100)
29.754030365461645
>>> timeit.timeit("sum(basit_sieve3(2000000))", "from euler10 import basit_sieve3", number=100)
24.98745897986229

Yaklaşık yüzde 16 hız kazandık. Fonksiyonumuzun zaten bir hayli hızlı olduğunu göz önünde bulundurursak, gayet iyi bir performans artışı.

Kaynakça

Gelecek Problem

Aşağıdaki 20x20 şeklinde dizilmiş sayılardan, köşegen üzerinde bulunan 4 tanesi kırmızıyla işaretlenmiştir.

08 02 22 97 38 15 00 40 00 75 04 05 07 78 52 12 50 77 91 08
49 49 99 40 17 81 18 57 60 87 17 40 98 43 69 48 04 56 62 00
81 49 31 73 55 79 14 29 93 71 40 67 53 88 30 03 49 13 36 65
52 70 95 23 04 60 11 42 69 24 68 56 01 32 56 71 37 02 36 91
22 31 16 71 51 67 63 89 41 92 36 54 22 40 40 28 66 33 13 80
24 47 32 60 99 03 45 02 44 75 33 53 78 36 84 20 35 17 12 50
32 98 81 28 64 23 67 10 26 38 40 67 59 54 70 66 18 38 64 70
67 26 20 68 02 62 12 20 95 63 94 39 63 08 40 91 66 49 94 21
24 55 58 05 66 73 99 26 97 17 78 78 96 83 14 88 34 89 63 72
21 36 23 09 75 00 76 44 20 45 35 14 00 61 33 97 34 31 33 95
78 17 53 28 22 75 31 67 15 94 03 80 04 62 16 14 09 53 56 92
16 39 05 42 96 35 31 47 55 58 88 24 00 17 54 24 36 29 85 57
86 56 00 48 35 71 89 07 05 44 44 37 44 60 21 58 51 54 17 58
19 80 81 68 05 94 47 69 28 73 92 13 86 52 17 77 04 89 55 40
04 52 08 83 97 35 99 16 07 97 57 32 16 26 26 79 33 27 98 66
88 36 68 87 57 62 20 72 03 46 33 67 46 55 12 32 63 93 53 69
04 42 16 73 38 25 39 11 24 94 72 18 08 46 29 32 40 62 76 36
20 69 36 41 72 30 23 88 34 62 99 69 82 67 59 85 74 04 36 16
20 73 35 29 78 31 90 01 74 31 49 71 48 86 81 16 23 57 05 54
01 70 54 71 83 51 54 69 16 92 33 48 61 43 52 01 89 19 67 48

Bu sayıların çarpımı 26 × 63 × 78 × 14 = 1788696 yapar.

Bu sayıların içerisinde, yatay, dikey veya çapraz olarak ardışık 4 sayının çarpımı en fazla kaçtır?