(Euler 16) Büyük Üslü Sayının Haneleri Toplamı

\(2^{15} = 32768\) ve rakamları toplamı \(3 + 2 + 7 + 6 + 8 = 26\).

\(2^{1000}\) sayısının rakamları toplamı kaçtır?

13. Euler Problemi Çözümünde olduğu gibi, bu sorunun da Python veya BigInteger kütüphanesi kullanan herhangi bir dilde çözmenin enteresan bir tarafı yok. sum(int(x) for x in str(2**1000)) yazmanın bir esprisi yok. 16. Euler Problemi çözümünü tekrar C dilinde yapacağım. Kendi mini bigint_t türümü tanımlayarak başlıyorum.

#define LIMB_MOD 1000000000
#define LIMB_COUNT 250
/* secilen veri tipi 2xLIMB_MOD sayisini
* alabilecek kadar buyuk olmali
*/
typedef uint32_t limb_t;
typedef limb_t bigint_t[LIMB_COUNT];

Standart bir BigInteger veri türü için dinamik array kullanılsa da, ben kodlaması daha basit olacağından sabit uzunluklu bir array kullandım. uint32_t türündeki her bir elemanı onluk tabanda 9 haneli bir sayı olarak düşüneceğim. Her bir eleman onluk sistemde 9 hane tutacağı için, 9x250 = 2250 haneli sayılara kadar işlem yapabileceğiz. \(2^n\) sayısının onluk tabanda hane sayısını tahmin etmek için, \( n * 0.3 \) formülünü kullanabiliriz. Dolayısıyla, tahmini olarak \(2^{1000}\) sayısı 300 haneli bir rakam olacak. 2250 hane fazlasıyla yeterli olacaktır.

Devam etmeden önce, LIMB nedir, ondan bahsedeyim. GMP kütüphanesinde, büyük sayıların her bir parçası için LIMB (tr. uzuv) ismini kullanmışlar. Terminolojiyi oradan aldım. Eğer her bir limb için 64 bit kullanmayı tercih ederseniz, limb_t'yi uint64_t ve LIMB_MOD sabitini 1000000000000000000 olarak tanımlayabilirsiniz. Bu durumda, her bir limb onluk tabanda 18 hane yerine geçebilir.

void bigint_set_uc(bigint_t n, limb_t n2)
{
    memset(n, 0, sizeof(bigint_t));
    div_t d = div(n2, LIMB_MOD);
    n[0] = d.rem;
    n[1] = d.quot;
}

Bunu bigint_t değerine ilk atamayı yapmak için kullanıyorum. Burada çok ilginç birşey yok.

void bigint_twice(bigint_t n)
{
    int i;
    limb_t carry = 0;
    div_t d;
    for(i = 0; i < LIMB_COUNT; i++)
    {
        limb_t tmp = n[i];
        tmp = (2*tmp) + carry;
        div_t d = div(tmp, LIMB_MOD);
        n[i] = d.rem;
        carry = d.quot;
    }
    if(carry > 0)
    {
        // toplam bigint_t'yi aştı
        fprintf(stderr, "!!!!!!OVERFLOW!!!!!!!");
        exit(-1);
    }
}

Üs alma işlemini tekrar eden çarpma işlemi olarak düşünürsek, büyük sayılarda çarpma işlemi yapmak için bir fonksiyona ihtiyacımız var. Genel bir fonksiyon yazmak yerine, verilen büyük sayıyı ikiye katlayan bir fonksiyon yazdım. \(2^{1000}\) sayısını hesaplamak için, bu yeterli olacaktır. Sayıyı ikiyle çarpmak için, kendisiyle toplama işlemi yapıyorum. Basamak taşıma mantığı, 13. Euler Çözümünde yaptığımla aynı.

void bigint_print(bigint_t n)
{
    int i = LIMB_COUNT;
    // skip leading zeros
    while(i--)
    {
        if(n[i] != 0)
        {
            printf("%u", n[i]);
            break;
        }
    }
    while(i--)
    {
        printf("%09u", n[i]);
    }
    printf("\n");
}

Sayıyı Little-Endian (küçük haneler array'in başında) olarak düşündüğüm için, yazdırma işlemini sondan başa doğru yapmak gerekiyor. Sayının başındaki sıfırları yazdırmamak için, iki ayrı döngü kullanmam gerekti.

main(int argc, char const *argv[])
{
    int i;
    bigint_t n;
    bigint_set_uc(n, 1);
    for(i = 0; i < 1000; i++)
    {
        bigint_twice(n);
    }
    bigint_print(n);
    return 0;
}

Programı denemeye hazırız. Büyük sayıya 1 değerini atayıp, 1000 defa ikiyle çarparsak, istediğimiz sayıyı elde etmiş oluyoruz.

10715086071862673209484250490600018105614048117055
33607443750388370351051124936122493198378815695858
12759467291755314682518714528569231404359845775746
98574803934567774824230985421074605062371141877954
18215304647498358194126739876755916554394607706291
45711964776865421676604298316526243868372056680693
76

Tabi ki, soru bize \(2^{1000}\) sayısını değil, hanelerinin toplamını soruyor. Onun için de, ayrı bir fonksiyon yazabiliriz.

unsigned int bigint_sumdigits(bigint_t n)
{
    int sum = 0;
    int i;
    for(i = 0; i < LIMB_COUNT; i++)
    {
        limb_t tmp = n[i];
        while(tmp)
        {
            sum = sum + (tmp % 10);
            tmp = tmp / 10;
        }
    }
    return sum;
}

Kodların tümü şu şekilde;

#include <stdlib.h>
#include <stdio.h>
#include <string.h> /* memset */
#include <stdint.h> /* uint32_t */
#define LIMB_MOD 1000000000
#define LIMB_COUNT 250
/* secilen veri tipi 2xLIMB_MOD sayisini
* alabilecek kadar buyuk olmali
*/
typedef uint32_t limb_t;
typedef limb_t bigint_t[LIMB_COUNT];
void bigint_set_uc(bigint_t n, limb_t n2)
{
    memset(n, 0, sizeof(bigint_t));
    div_t d = div(n2, LIMB_MOD);
    n[0] = d.rem;
    n[1] = d.quot;
}
void bigint_twice(bigint_t n)
{
    int i;
    limb_t carry = 0;
    div_t d;
    for(i = 0; i < LIMB_COUNT; i++)
    {
        limb_t tmp = n[i];
        tmp = (2*tmp) + carry;
        div_t d = div(tmp, LIMB_MOD);
        n[i] = d.rem;
        carry = d.quot;
    }
    if(carry > 0)
    {
        // toplam bigint_t'yi aştı
        fprintf(stderr, "!!!!!!OVERFLOW!!!!!!!");
        exit(-1);
    }
}
unsigned int bigint_sumdigits(bigint_t n)
{
    int sum = 0;
    int i;
    for(i = 0; i < LIMB_COUNT; i++)
    {
        limb_t tmp = n[i];
        while(tmp)
        {
            sum = sum + (tmp % 10);
            tmp = tmp / 10;
        }
    }
    return sum;
}
// bigint_t is little-endian
void bigint_print(bigint_t n)
{
    int i = LIMB_COUNT;
    // skip leading zeros
    while(i--)
    {
        if(n[i] != 0)
        {
            printf("%u", n[i]);
            break;
        }
    }
    while(i--)
    {
        printf("%09u", n[i]);
    }
    printf("\n");
}
main(int argc, char const *argv[])
{
    int i;
    bigint_t n;
    bigint_set_uc(n, 1);
    for(i = 0; i < 1000; i++)
    {
        bigint_twice(n);
    }
    bigint_print(n);
    printf("Haneleri Toplami: %u\n", bigint_sumdigits(n));
    return 0;
}

Eğer onluk haneleri hiç işin içine katmazsak, \(2^{1000}\) sayısını hesaplamak çok daha kolay olur. İkilik tabanda sayıyı ikiye katlamak için, bitleri sola kaydırmak yeterli. Dolayısıyla, 1001. biti 1 olarak değiştirirsek, \(2^{1000}\) sayısını hesaplamış olacağız. Ancak, sayıyı onluk hanelere çevirmek için, parça parça bölüm ve kalan hesabı yapmamız imkansız hale gelecek. Bu nedenle, bigint_t üzerinde, bölme ve kalan alma işlemi tanımlamamız gerekiyor. Bölme işlemini, tekrar eden çıkarma işlemi gibi tanımlayabilecek olsak da, bu şekilde \(2^{1000}\) sayısını bir kere bile 10'a bölemeyiz. (Bing-Bang ile bölmeye başlamış olsak, hala program çalışıyor olurdu). O yüzden, daha akıllı bir bölme işlemine ihtiyacımız olacak. Boş vakitlerimde, üzerinde 4 işlem yapılabilecek bir BigInteger kütüphanesi yazmayı düşünüyorum. Eğer tamamlayabilirsem, onu da ayrı bir yazıya konu edeceğim.

Gelecek Problem

(Problemin orjinali İngilizce kelimeler üzerine kurulu, ben çevirirken Türkçeleştirdim.)

1'den 5'e kadar olan sayılar yazıyla bir, iki, üç, dört ve beş olur ve toplamda 3 + 3 + 2 + 4 + 3 = 15 harften oluşur.

Eğer birden bine kadar (bin dahil) sayılar yazılırsa, kaç harf kullanılır.

(Not: Boşlukları saymayın. Örneğin, yüz yirmi üç 10 harften oluşur)