Django ile Blog Geliştirme - Şablonlar

Django url ve görünüm yazısında url şemamızı tanımalamış ve views modülü içerisinde birkaç görünüm tanımlamıştık. Bu yazımızda, Django'nun şablon sistemini kullanarak, uygulamalarımızı son kullanıcıya daha zarif bir şekilde sunmanın yollarından bahsedeceğiz.

Bu yazı dizisinde bahsedilen blog uygulamasının son haline github deposundan ulaşabilirsiniz.

Django'da şablon oluşturma işlemi, içeriğinin belirli kısımları Django tarafından doldurulacak şekilde bir belge oluşturmaktan ibarettir. Çoğu zaman bu sistem HTML sayfaları üretmek için kullanılsa da, Django'nun şablon sistemiyle javascript, css, xml belgeri gibi her türlü belgeyi betimleyip tarayıcıya gönderebilirsiniz.

Hazırladığımız şablonların Django tarafından bulunabilmesi için, settings modülü içerisindeki TEMPLATE_LOADERS listesinde bulunan şablon bulucu python sınıfları kullanılır. Yeni başlanan bir proje yapılandırmasında, iki adet şablon bulucu sınıf aktif olarak gelir. Bunlardan birtanesi django.template.loaders.filesystem.Loader'dir. Django'nun şablon sisteminin bir parçası olan bu sınıf, şablonlarınızın yerini belirlemek için, yine settings modülü içerisinde belirttiğiniz TEMPLATE_DIRS listesindeki dosya yollarında şablonlarınızı bulmaya çalışır. Django'yla birlikte gelen ve öntanımlı olarak ayarların içerisinde belirtilen diğer bir şablon bulucu ise django.template.loaders.app_directories.Loader'dir. Bu sınıfın görevi ise, INSTALLED_APPS listesinde belirttiğiniz uygulamaların içerisindeki templates ismindeki dizinlerden aradığınız şablonları bulmaktır.

Django'da geliştirdiğiniz uygulamaların yeniden kullanılabilir olması adına, uygulamaların kendi şablonlarını kendi içlerinde barındırması gerekir. Böylece, başka bir proje içine kopyalandıklarında, yeni projede yeniden şablon geliştirilmek zorunda kalınmaz. Bunu yapmak için, geliştirdiğimiz proje içerisinde, templates adında bir dizin oluşturup, içerisinde blog_anasayfa.html adında bir dosya oluşturalım. Dosya uzantısını html olarak seçmemin nedeni, bazı metin düzenleme programlarının dosya uzantısına göre kod renklendirme ve tamamlama gibi işlevler sağlaması. Django açısından bir şablonun uzantısının hiçbir önemi yok. Dosya adının başına blog_ öneki getirmemin sebebi ise, diğer uygulamaların şablonlarıyla blog uygulamasının şablonlarının karışmasını önlemek. Şimdilik oluşturduğunuz dosya içerisinde basit birkaç html kodu yazabilirsiniz, nasıl çalıştığını gördükten sonra asıl işimize başlayacağız.

Django'da şablonların yüklenmesi, views modülü içerisinde yapılır. Aşağıdaki örnekte bir şablonu derleyip (henüz içerisinde derlenecek birşey olmasa da) tarayıcıya göndereceğiz.

from django.template import Context, loader
from blog.models import makale
from django.http import HttpResponse
def anasayfaView(request):
    sablon = loader.get_template('blog_index.html')
    icerik = Context()
    yanit = sablon.render(icerik)
    return HttpResponse(yanit)

Django'da şablon kullanmak için yapılacak ilk iş, şablonun yüklenip bir değişkene atanmasıdır. Bunu yukarıdaki örneğin 6. satırında yaptık. Ancak, django'nun şablonumuzu işleyebilmesi için, ona bir içerik vermemiz gerekiyor. Verdiğimiz içerik, django'nun içindeki template modülünde tanımlanan BaseContext sınıfının herhangi bir alt sınıfı olabilir. Burada, Context sınıfını kullanıyorum. Bu sınıfı oluştururken herhangi bir argüman kullanmadım, çünkü şu anda şablonumuzun işlenmesi için herhangi bir içeriğe ihtiyacı yok, basit bir html sayfası. Bunu da yaptıktan sonra, 8. satırda, bir önceki satırda tanımlamış olduğum içeriği kullanarak, sablonu derleyip bir değişkene atıyorum. Sonra olarak da, derlemiş olduğum şablonu, tarayıcıya gönderiyorum.

Django şablonlarını daha dinamik olarak kullanmak için, bu şablonların içerisinde, şablon etiketleri, filtreler ve değişkenler kullanıp, şablonumuza bunlarla birlikte derlememiz gerekiyor. Basit bir değişken örneğiyle başlayalım. Bu örnek şablonumuz:

<html>
  <head>
    <title>{{ baslik }}</title>
  </head>
</html>

Burada şablon içerisinde baslik adında bir değişken tanımladık. Şablondaki bu değişkene bir değer atamak için, bu değeri şablonu derlemeden önce, şablon içeriğinde belirtmemiz gerekiyor.

from django.template import Context, loader
from blog.models import makale
from django.http import HttpResponse
def anasayfaView(request):
    sablon = loader.get_template('blog_index.html')
    icerik = Context({'baslik': 'Cok guzel blog, cok da guzel iyi blog!'})
    yanit = sablon.render(icerik)
    return HttpResponse(yanit)

Böylece, şablonumuzun içerisinde basit bir değişken kullanmış olduk. Şimdi de biraz şablon etiketlerine bakalım. Bunun için önce, şablon içeriğine makalelerimizin bir listesini gönderelim.

from django.template import Context, loader
from blog.models import makale
from django.http import HttpResponse
def anasayfaView(request):
    makaleler = makale.objects.all()
    sablon = loader.get_template('blog_index.html')
    icerik = Context({
                               'baslik': 'Cok guzel blog, cok da guzel iyi blog!',
                               'makaleler' : makaleler
    })
    yanit = sablon.render(icerik)
    return HttpResponse(yanit)

Burada, tüm makalelerimizi şablonumuza içerik olarak gönderdik. Şimdi anasayfa şablonumuzu makalelerimizi gösterecek şekilde düzenleyelim.

{% for makale in makaleler %}
<h1> {{ makale.baslik }}</h1>
<p>{{ makale.makale }}</p>
{% endfor %}

Burada ilk şablon etiketimizle tanışmış olduk. Bu etiket bize python'daki for döngüsüne benzer bir döngü oluşturup, döngünün her tekrarında makale isimli değişkeni, makaleler içerisindeki model objelerinden bir sonrakine eşitliyor. Django şablonlarının içerisinde, nesne özelliklerine python'daki gibi nokta gösterimiyle ulaşabiliyoruz. Son olarak, bir diğer etiket ile, for döngüsünün bittiği yeri belirtiyoruz.

Django şablonlarında sıklıkla kullanmak isteyeceğiniz bir başka etiket ise, bize python'daki if yapısına benzer bir yapı kurma imkanı sağlıyor. Bir örnekle görelim:

{% if makaleler %}
  {% for makale in makaleler %}
  <h1> {{ makale.baslik }}</h1>
  <p>{{ makale.makale }}</p>
  {% endfor %}
{% else %}
  <p>Malesef makale yok!</p>
{% endif %}

Burada, if etiketi sayesinde, makaleler değişkenini bir mantıksal değerlendirmeye aldık. Eğer buradaki mantıksal değerlendirme doğru olarak sonuçlanırsa, yani, makaleler değişkeni tanımlanmış, boş değil ve False değilse, if etiketi kedisiyle eşleşen else veya endif etiketine kadar olan kısımların işlenmesini sağlıyor. Eğer değerlendirme yanlış olarak sonuçlanırsa, şablon'un derlenmesi, eşleşen else etiketi veya endif etiketinden sonra devam ediyor. else etiketinin nasıl çalıştığını da zaten tahmin etmişsinizdir.

block ve extends etiketleri ise, bir şablonda, başka bir şablonun sadece belli kısımlarını değiştirerek kullanma imkanı veriyor. Örneğin, blog_anasayfa.html şablonumuzu şu şekilde düzenleyelim:

<html>
  <head>
    <title>{% block baslik %}En güzel Blog! {% endblock %}</title>
  </head>
{% if makaleler %}
  {% for makale in makaleler %}
  <h1> {{ makale.baslik }}</h1>
  <p>{{ makale.makale }}</p>
  {% endfor %}
{% else %}
  <p>Malesef makale yok!</p>
{% endif %}

Burada, bu şablonu temel alarak oluşturulan diğer şablonların üstüne yazabilmesi için, baslik isminde bir blok tanımladık. Şimdi, yeni bir şablon dosyası oluşturup içine şunları girersek, anasayfa ile tamamen aynı, ancak başlığı farklı bir şablon elde ederiz.

{% extends "blog_anasayfa.html" %}
{% block baslik %}Çok kötü bir blog bu!{% endblock %}

Eğer şimdi bir önceki şablon yerine bunu kullanırsanız, başlık kısmının değiştiğini göreceksiniz. Bir şablonu temel alarak yeni şablon oluştuduğunuzda, bütün blokların üzerine yazmak zorunda değilsiniz. Üzerine yazmadığınız bloklar, temel aldığınız şablonda nasıl tanımlandıysa o şekilde derlenir. Ayrıca tanımladığınız blokların içerisinde, bütün şablon etiket ve filtrelerini kullanabilirsiniz.

Django şablonlarında bahsettiklerimize benzer daha birçok etiket var. Bunların hepsinden burada tek tek bahsetmek gibi bir imkanımız olmadığı için, bunların kullanımından zaman zaman yazacağım ufak yazılarda ayrı ayrı bahsedeceğim.

Bu yazıyı bitirmeden önce, Django'daki bir kısayoldan bahsetmek istiyorum. Bu kısayol sayesinde, tek bir satırda, şablonlarınızı işleyip tarayıcıya gönderebilirsiniz.

from django.shortcuts import render_to_response
def anasayfaView(request):
    veriler = {
                  'baslik' : 'Benim Blog!'
    }
    return render_to_response("blog_anasayfa.html",veriler)

Bu kısayol, sizin için şablonunuzu bulup, verdiğiniz verilere göre işeyip size bir HttpResponse nesnesi döndürüyor. Şimdiye kadar anlattığım kısımlarda kullandığımız yöntem Django'nun şablon sistemini daha yakından anlamak içindi. Gerçek hayatta kullanılan yöntem render_to_response yöntemidir. Siz de bunu kullanın!

Geliştirdiğimiz blog uygulamasının nasıl görüneceği tamamen kişisel zevklere kalmış bir durum olduğu için, burada bir şablon oluşturmayacağım. Şablonların oluşturulmasını size bırakıyorum. Şablonlarınızı oluşturduktan sonra, elinizde çalışan bir blog sistemi olmalı. Yazı dizisi boyunca geliştirdiğimiz blog uygulamasının anlatımında, satır satır her kodu anlatmaktansa, Django'da uygulama geliştirmenin genel çerçevesinden bahsettim. Bu yüzden, eğer bu noktaya kadar gelirken atladığım önemli bir kısım olduğunu düşünüyorsanız, lütfen bunu aşağıdaki yorumlarda belirtin.

Yazı dizisinin bir sonraki bölümünde, blog uygulamamıza site haritası yapacağız. Herkese iyi geliştirmeler.